E-porady od psychologa i pedagoga: Jak funkcjonować w okresie izolacji wywołanej epidemią?
To trudny czas dla wszystkich nas. Nasze życie ostatnio bardzo się zmieniło. W większości organizujemy swoją pracę zawodową w naszych domach. Podobnie dzieje się z procesem dydaktycznym, który przeniesiony został do przestrzeni online. To wszystko sprawia, że znaleźliśmy się w nowej sytuacji, w której uczymy się funkcjonować. Dodatkowo towarzyszy nam obawa i niepewność wywołana informacjami dotyczącymi aktualnej sytuacji w naszym kraju. Ponadto w celach ochrony zdrowia i życia zastosowano izolację, która sprawia, że nie możemy uczestniczyć tak jak dotychczas w życiu społecznym i musimy zminimalizować osobiste kontakty z bliższą / dalszą rodziną, przyjaciółmi, znajomymi. Wszystkie te okoliczności mogą wywoływać w Was i waszych dzieciach różne obawy i lęki dotyczące zdrowia, pracy, życia społecznego, relacji z innymi.
Słowa, które do Was kierujemy być może w jakimś stopniu pomogą uporządkować Wasze funkcjonowanie rodzinne, a także obniżą napięcie, którego być może na co dzień doświadczacie. Oto kilka wskazówek ułatwiających przystosowanie się do nowej sytuacji:
- Zachowanie (w miarę możliwości) stałego rytmu dnia, który obowiązywał przed epidemi:
- harmonogram aktywności Waszych dzieci powinien przypominać harmonogram w jakim dziecko do tej pory funkcjonowało, a więc należy rozdzielić czas na naukę, obowiązki domowe oraz czas wolny. W obecnym systemie nauczania może pojawić się trudność z podzieleniem czasu na naukę, jeśli posiadacie kilkoro dzieci, a w domu do dyspozycji jest jeden komputer. W takiej sytuacji jeszcze bardziej należy zadbać o jasne ustalenie czasu dostępu dzieci do komputera (można omówić to z dziećmi, tak, aby czuły, że one także mogą w części decydować). Przejrzystość zasad korzystania z komputera podczas nauki online pomoże zminimalizować konflikty rodzeństwa.
- funkcjonowanie biologiczne i fizjologiczne Waszych dzieci również nie powinno ulegać znacznym zmianom. A więc, posiłki należy spożywać o tej samej lub podobnej, co wcześniej porze. Należy utrzymywać dietę bogatą w białko i wysoko nasycone kwasy tłuszczowe. Również czas snu powinien być zgodny z zasadami, które ustaliliście wcześniej. Daje to dziecku informację, że czas spędzany w domu, to nie jest czas wolny, czas wakacji. To czas pracy i nauki, ale organizowany w nieco inny niż dotychczas sposób. Myślimy, że ważne jest również to, aby dziecko wstając zachowywało wcześniej ustaloną kolejność czynności higienicznych: poranna toaleta, zmiana stroju przeznaczonego do snu, na strój dzienny. Te same reguły, tylko w odwrotnej kolejności powinny obowiązywać przy czynnościach wieczornych.
- Inna (nowa) forma nauki. W obecnej sytuacji nauczanie odbywa się za pomocą różnych aplikacji online, bez bezpośredniego kontaktu z dzieckiem. Szkoły zostały zamknięte, konsekwencją czego jest przeniesienie edukacji do domu każdego dziecka. Nauczyciele w obecnej sytuacji zapewne też mierzą się z procesem optymalizacji nauczania na odległość. Dla wszystkich: rodziców, dzieci i nauczycieli jest to nowa sytuacja, wymagająca prób, testów i obustronnej komunikacji, aby na bieżąco udoskonalać ten proces, tak, by Wasze dziecko zostało jak najlepiej zaopiekowane dydaktycznie. Co może, jako rodzicowi pomóc w organizacji i nadzorowaniu tego procesu:
- przede wszystkim opanowanie systemu poprzez który prowadzone będzie nauczanie na odległość. Starsze dzieci, być może poradzą sobie z tym same, natomiast młodsze dzieci pozostają zdane na Waszą wiedzę. Pamiętajcie, jeśli czegoś nie wiecie, jesteście niepewni, nie zrozumieliście można zawsze zgłosić te obawy do wychowawcy lub nauczyciela przedmiotu. Nauczyciele mają świadomość, iż niektóre platformy, programy są dla Was nowością, więc przygotowani są na pytania.
- ważne jest również miejsce nauki Waszego dziecka. Każde dziecko powinno mieć swój kącik, w którym mogłoby spokojnie uczestniczyć w procesie dydaktycznym. Należy ograniczyć wszelkie czynniki rozpraszające (przede wszystkim telefony lub inne komunikatory społecznościowe, uczniowie będąc w szkole nie używają ich na lekcji). W miejscu pracy powinny znajdować się tylko przedmioty potrzebne do nauki.
- w procesie nauki jesteście jako rodzice towarzyszami, nie nauczycielami. Może to dobry czas, aby Wasze dzieci przejęły odpowiedzialność za swój proces dydaktyczny. Może warto spróbować zasady „dziecko próbuje najpierw zrobić zadanie samodzielnie”, a dopiero gdy poprosi Was o pomoc, udzielacie mu jej. Młodszym dzieciom oczywiście trzeba być może wytłumaczyć cel pracy, ważne jest jednak to, aby pozwolić dziecku na samodzielną pracę i włączać się w proces edukacyjny wtedy jeśli jest to konieczne. Pozwalanie dziecku na „pewną” samodzielność (jej granice musicie określić sami) wdroży Wasze dziecko do pewnej obowiązkowości wobec nauki, a w późniejszym etapie do odpowiedzialności za nią.
- jeśli dziecko popełnia błędy, źle zrobi zadanie itp. bardzo ważna jest Wasza postawa wobec tego zdarzenia. Postawa nadmiernie krytykująca najczęściej wywołuje opór, niechęć, złość równocześnie obniżając poczucie umiejętności u dziecka. Może lepszym krokiem jest najpierw docenić pracę dziecka (mimo, iż efekt końcowy jest nie do końca właściwy), wyrazić zadowolenie odnosząc się do starań dziecka, minimalizując poczucie porażki u dziecka i dając sobie i dziecku pozbawiony przykrych uczuć punkt wyjścia do poprawy pracy.
- w procesie nauki ważna jest pozytywna motywacja pozbawiona porównań, dewaluacji, krytyki, bazująca natomiast na umiejętnościach, zdolnościach, mocnych stronach dziecka. Jeśli Wasze dziecko ma problem z odnajdywaniem swoich mocnych stron, pomóżcie mu w tym, przyjrzyjcie się razem: co potrafi, co mu wychodzi, co lubi, w czym jest dobry. Rodzic jest jedną z najważniejszych osób, które kształtują u swojego dziecka poczucie wartości, samoocenę, a tym samym myślenie o swoich zdolnościach, umiejętnościach, mocnych stronach.
- Czas wolny – na ile organizować go dziecku Ponieważ Wasze dzieci mają ograniczony dostęp do wszelkich atrakcji społecznych, czas wolny zapewne spędzają w domu. Powstaje pewnie pytanie na ile powinniście być zaangażowani w organizowanie go Waszym dzieciom. Otóż myślimy, że nieodzowna jest tutaj zasada „złotego środka” mówiąca o tym, że należałoby ten czas podzielić:
- czas spędzany z dzieckiem może przyczynić się do budowania bliższej, pozytywnej relacji. Teraz jest to tym bardziej możliwe, ponieważ dziecko ma Was w domu większą ilość czasu. Sprzyja to częstszym rozmowom, wspólnym, wykonywaniem obowiązków, wspólnym jedzeniu posiłków, wspólnym zabawom / grom. To bardzo ważne elementy budujące więź pomiędzy dzieckiem i rodzicem. Czas wolny można spożytkować kreatywnie. Nie musi być nudny. Młodszym dzieciom zaproponować możecie kreatywne zabawy (linki będą podane poniżej). Jest to świetna frajda, która rozwija zarówno funkcje poznawcze, jak i motoryczne dziecka. Dziecko daje upust swojej wyobraźni i fantazji, a przy tym czuje zainteresowanie rodzica wyrażone poprzez poświęcony czas i zaangażowanie. Starsze dzieci również potrzebują Waszej obecności, tylko może w nieco inny sposób: ciekawe rozmowy, wspólne gry planszowe, ale nie tylko. Taka forma spędzania czasu wolnego zaspokoi potrzeby Waszych dzieci, ale będzie też elementem pewnego Waszego pozytywnego obrazu pomieszczanego w Waszych dzieciach.
- pamiętajcie również, że nie zawsze musicie towarzyszyć swojemu dziecku, wymyślać, organizować dla niego czas. Rozwojowe dla dziecka jest też samodzielne poszukiwanie zajęć i organizowanie zabawy. Wzmacnia to pomysłowość i kreatywność, ponieważ zmusza dziecko do wymyślenia konkretnej zabawy/ zajęcia i zaaranżowania potrzebnych do zabawy rzeczy. Oczywiście nie mówimy tu o korzystaniu z urządzeń elektronicznych! Czas spędzany przy tego typu mediach, w dobie nauczania online proponujemy ograniczyć. Dziecko musi wiedzieć, że Wy jako rodzice/ opiekunowie potrzebujecie również czasu wolnego, odpoczynku, regeneracji psychicznej. Takiego czasu, który Was zrelaksuje i odpręży. Oczywiście możliwości w dzisiejszych warunkach są ograniczone, więc należy szukać sposobów domowych. To bardzo ważne dla Was, ponieważ liczne troski, obawy i obowiązki których teraz doświadczacie mogą obniżyć Wasze samopoczucie. Należy więc pamiętać o „czasie dla siebie”
- Minimalizowanie informacji o koronawirusie w domu. Media nasycone są informacjami dotyczącymi epidemii korona wirusa w Polsce i na świecie. Wpuszczajmy do swojego domu tylko tyle informacji, ile jest konieczne. Temat korona wirusa jest to temat wywołujący wiele nieprzyjemnych obaw i uczuć. Nie można go bagatelizować i należy oczywiście wyjaśnić dziecku przyczyny zaistnienia zmiany funkcjonowania rodziny (ale to na pewno już uczyniliście). Dzieci powinny mieć względne poczucie bezpieczeństwa, dlatego nie dopuście, aby temat korona wirusa był głównym tematem, który pojawia się w Waszych rozmowach.
Z drugiej strony nie udawajcie, że nic się nie dzieje, dziecko widzi Wasze podenerwowanie. Poświęć chwile czasu na rozmowę z dzieckiem na temat obecnej sytuacji. Odpowiedz na pytania i podziel się faktami w sposób odpowiedni do wieku dziecka. Wytłumacz mu dlaczego przez najbliższe dni nie Pojdzie do szkoły, czy przedszkola, czemu nie możne spotkać dziadków i kolegów. Zapewnij swoje dziecko, że jest bezpieczne, a jeśli czyje podenerwowanie, pomóż mu poradzić sobie z emocjami.
Życzymy dużo zdrowia i wytrwałości w tym trudnym dla wszystkich czasie.
Magda Sobczyk – psycholog, psychoterapeuta
Autor: Magda Sobczyk
